پایان نامه وسواس، احکام و آثار آن

پایان نامه وسواس، احکام و آثار آن

فرمت فایل دانلودی: .docx
فرمت فایل اصلی: Doc
تعداد صفحات: 265
حجم فایل: 13 کیلوبایت

پایان نامه وسواس، احکام و آثار آن
نوع فایل: Word و قابل ویرایش
تعداد صفحات : 265 صفحه
متن کامل پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد رشته :فقه
چکیده
اختلال وسواس فکری عملی (OCD) که از دسته ی اختلالات اضطرابی محسوب می شود، یک ناهنجاری رفتاری و شخصیّتی است که از دیر باز، جنبه های گوناگون زندگی بشر را تحت تأثیر عوارض مستقیم و غیرمستقیمِ خود قرار داده است. محتوای این وسواس ها که منعکس کننده ی نگرانی ها ودغدغه های مردم در هر فرهنگی می باشد، عمدتاً جنبه ی مذهبی داشته است. صرف نظر از علت ها، وسواس اساساً یک ناهنجاری و انحراف از معیارهای متعادل شناختی، رفتاری، عرفی و مذهبی است که دارای ماهیّت تدریجی و پیش رونده است؛ یعنی در ابتدا بسیار خفیف بوده و بیماری تلقّی نمی شود. اما با گذشت زمان و ریشه دوانیدن تا اعماق روح و روان انسان، آثار فلج کننده ی روحی و جسمی آن ظاهر می گردد و این زمانی است که بیمار خطر را جدّی گرفته و برای درمان ، اقدام می کند که البته بسیار دیر است و مشکلات و هزینه های زیادی را در بر خواهد داشت.
در این پژوهش از دریچه ی متفاوتی به ریشه های مذهبی بروز وسواس پرداخته شده و تأثیرِ نحوه ی بیان احکام و دستورات دینی در ایجاد وسواس مورد تأکید قرار گرفته است. در ادامه امکان تطابق روش های درمان وسواس، در شیوه های درمانی روان شناسانه با تدابیری که در فقه اسلامی و آموزه های دینی، برای مقابله با این اختلال پیش بینی گردیده، بررسی شده است.
نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که اولاً در نزد دیندارانی که مقیّد به رعایت تمام و کمال احکام شریعت هستند، ترس از بطلان اعمال و عدم مقبولیّت آن ها در درگاه الهی، عاملی است اضطراب برانگیز که موجب می شود فرد برای رهایی ازاین اضطراب، و یقین پیدا کردن نسبت به صحت عمل خود، به طور وسواس گونه ای به عمل کردن بر اساس احتیاط و انجام و تکرار جزئیاتی روی آورد که در رسائل احکام، به عنوان شرطِ اتیان کامل عمل، تبیین شده اند؛ و ثانیاً مشخص شد که شارع مقدّس برای پیشگیری از آسیب های وسواس و نیز درمان آن در صورت لزوم، قواعد و اصولی را پیش بینی نموده است که تأثیرگذاری آن ها در پیشگیری و درمان، همانند شیوه های درمانی، در روان شناسی و روانپزشکی، می باشند. همچنین این پژوهش اثبات کرد که با بهره گیری از تدابیر اندیشیده شده در فقه اسلامی، می توان باورهای شناختیِ غیرمنطقی و نادرستی را که افکار و رفتار افراطی و وسواسی را در فرد مومن و متدیّن، شکل داده و مدیریّت می کنند، مجدّداً به مسیر و مجرای اصلی خود بازگردانیده و تعادل شخصیتی و رفتاری فرد را بار دیگر بر وجودش حاکم ساخت.
کلید واژه ها: وسواس فکری- عملی اجباری، احتیاط، شک، یقین وسواسی، اضطراب، شناخت رفتار درمانی، قواعد فقهی.

فهرست کلی مطالب

چکیده. 1

مقدمه. 2

بیان مسئله. 3

سوالات تحقیق.. 4

فرضییه های تحقیق.. 4

ضرورت واهمیّت مسئله. 4

اهداف تحقیق.. 5

ادبیات وپیشینه ی تحقیق.. 6

روش تحقیق.. 6

محدودیت های تحقیق.. 6

سازمان دهی مطالب یا ساختار تحقیق.. 7

فصل اول: کلیّات… 9

مقدمه. 10

1-1-شناخت وسواس. 11

1-1-1-وسواس در لغت11

1-1-2- وسواس دراصطلاح.. 13

1-2-انواع وسواس…. 24

1-2-1- وسواس های فکری.. 24

1-2-2- وسواس های عملی یا اجبارها 28

1-3- ویژگی ها و نشانه های آشکارسازی وسواس…. 33

1-4-شیوع وسواس…. 37

1-5-اصطلاحات و مفاهیم مرتبط با وسواس در فقه و اصول…… 40

1-5-1- شک و وسواس…. 40

1-5-2- یقین.. 45

1-5-3- احتیاط… 50

1-5-4-سوءظن و شناخت آن55

فصل دوم: آسیب شناسی وسواس….. 63

مقدمه. 64

2-1- علل و ریشه های بروز وسواس…. 65

2-1-1- عوامل زیست شناسانه بروز وسواس…. 66

2-1-2 – ریشه ها و علل شخصی بروز وسواس…. 74

2-1-3- عوامل روان شناسانه ایجاد وسواس…. 82

2-1-4- عوامل محیطی تاثیرگذار در شکل گیری وسواس…. 98

2-1-5- ریشه ها و علل پیدایش وسواس از منظر فقه و آموزه های دینی… 110

2-2- تحقیق میدانی درباره ی «میزان تأثیر عامل ترس از عدم مقبولیت تکلیف، برایجاد وسواس» 117

2-2-1- روش پژوهش…. 117

2-2-2- جامعه ی آماری.. 117

2-2-3- روش اجرای پژوهش…. 117

2-2-4- روش تجزیه وتحلیل داده ها 118

2-2-5- توصیف وتحلیل داده ها با توجه به سوالات پرسش نامه. 118

2-2-6 – نتایج تحقیق.. 124

2-3- آثار ونتایج وسواس…. 125

2-3- 1- زیان های جسمی وسواس…. 125

2-3- 2- زیان های روحی و روانی وسواس…. 126

2-3- 3- زیان های اجتماعی وسواس…. 127

2-3- 4- زیان های خانوادگی وسواس…. 128

2-3- 5- بدعت گزاری های ناشی از وسواس…. 129

2-3- 6- بدگمان کردن دیگران نسبت به دین.. 129

2-3- 7- اسراف و تبذیر به واسطه ی وسواس…. 130

2-3- 8- محرومیت ازفضیلت ها به سبب وسواس…. 131

2-3- 9- بطلان عمل وسواسی.. 132

2-3- 10- زیانهای اقتصادی وسواس…. 132

فصل سوم: پیشگیری و درمان اختلال وسواس ازمنظر روان شناسی و فقه اسلامی 133

مقدمه. 134

3-1-پیشگیری از بروز وسواس… 135

3-1-1-پیشگیری از بروز وسواس از منظرعلم روانشناسی135

3-1-2- تدابیر فقه اسلامی وآموزه های دینی در پیشگیری از بروز وسواس…. 140

3-1-3-آشنایی درست با فلسفه ی عبادات و مفاهیمی نظیر گناه، ثواب، طهارت و نجاست181

3 -2- راه های درمان وسواس…. 195

3-2-1- درمان وسواس از نظر علم روان شناسی.. 195

3-2 -2- درمان وسواس در اسلام.. 204

3-3-نتایج تحقیق.. 228

3-4-پیشنهادها.. 235

3-5-پیوست ها 237

3-5-1- پرسش نامه. 237

3-6- فهرست منابع.. 239

3-6-1- فهرست منابع فارسی.. 239

3-6-2- فهرست منابع عربی… 244

3-6-3-فهرست مقالات…….. 246

3-6-4- فهرست منابع الکترونیکی و اینترنتی… 247

3-7-.چکیده ی انگلیسی.. 251

فهرست تفصیلی مطالب

چکیده. 1

مقدمه. 2

بیان مسئله. 3

سوالات تحقیق.. 4

فرضییه های تحقیق.. 4

ضرورت واهمیّت مسئله. 4

اهداف تحقیق.. 5

ادبیات وپیشینه ی تحقیق.. 6

روش تحقیق.. 6

سازمان دهی مطالب یا ساختار تحقیق.. 6

فصل اول: کلیّات… 9

مقدمه. 10

1-1-شناخت وسواس. 11

1-1-1-وسواس در لغت… 11

1-1-2- وسواس دراصطلاح.. 13

1-1-2-1- وسواس در اصطلاح روان شناسی.. 13

1-1-2-2- مقایسه مفهوم وسواس در روان شناسی با مفهوم آن در فقه، عرف و آموزه های دینی 18

1-2-انواع وسواس…. 24

1-2-1- وسواس های فکری.. 24

1-2-1-1- ویژگی های بارز افکار وسواسی.. 25

1-2-1-1- 1- افکار وسواسی مزاحم وناخوانده اند. 26

1-2-1-1- 2- افکار وسواسی ناخواسته اند. 26

1-2-1-1- 3- افکار وسواسی مقاوم اند. 26

1-2-1-1- 4- افکار وسواسی غیرقابل کنترل اند. 26

1-2-1-1-5- با ماهیّت و شخصیّت فرد در تضادّند. 26

1-2-1-1-6- افکار وسواسی با ترس و اضطراب شدید همراه هستند 27

1-2-1-2- راهبردهای ناکارآمد در برخورد با افکار وسواسی.. 27

1-2-1-2- 1-اجتناب از احیای فکر وسواسی.. 27

1-2-1-2- 2-انکار افکار. 27

1-2-1-2- 3- فرونشاندن افکار. 27

1-2-1-2- 4- سرزنش وانتقاد از خود. 27

1-2-1-2- 5- توجه برگردانی… 27

1-2-1-2- 6- جایگزینی فکر. 28

1-2-2- وسواس های عملی یا اجبارها 28

1-2-2- 1- ویژگی های بارز اعمال وسواسی.. 28

1-2-2-2- گونه های وسواس عملی… 30

1-2-2-2- 1- وسواس به تقارن یا نظم وترتیب… 30

1-2-2-2- 2- وسواس های وارسی.. 30

1-2-2-2- 3- وسواس انبار کردن واحتکار. 31

1-2-2-2- 4- وسواس نسبت به آلودگی وتمییزی.. 31

1-2-2-3- انواع وسواس عملی از دید قرآن و روایات… 31

1-2-2-3-1- وسواس در نیت… 31

1-2-2-3-2- وسواس های اعتقادی.. 31

1-2-2-3-3-وسواس در زمان عبادات… 31

1-2-2-3- 4- وسواس در وضو. 32

1-2-2-3-5- وسواس بروز حَدَث… 32

1-3- ویژگی ها و نشانه های آشکارسازی وسواس33

1-4-شیوع وسواس……. 37

1-5- اصطلاحات و مفاهیم مرتبط با وسواس در فقه و اصول……. 40

1-5-1- شک و وسواس…. 40

1-5-1-1- شناخت و تعریف شک… 40

1-5-1-2- اقسام شک… 41

1-5-1-2- 1 – شک از دیدگاه اصول فقه. 42

1-5-1-2- 2-شک از دیدگاه فقهی… 42

1-5-1-3- منشأ و مبنای شک… 42

1-5-1-4- مقایسه ی کثیرالشک با فرد وسواسی.. 43

1-5-2- یقین.. 45

1-5-2- 1- شناخت یقین.. 45

1-5-2-2- راه های رسیدن به قطع و یقین.. 47

1-5-2-2-1- روش اول.. 48

1-5-2-2- 2- روش دوم.. 48

1-5-2-2-3- روش سوم.. 48

1-5-3- احتیاط… 50

1-5-3-1- شناخت و تعریف احتیاط… 50

1-5 -3- 1-1- احتیاط در لغت… 50

1-5- 3-1-2- احتیاط در اصطلاح.. 51

1-5-3-1-3- احتیاط در أخبار و روایات… 52

1-5-3-2- اقسام احتیاط… 53

1-5-3-2- 1- احتیاط واجب و مستحب… 53

1-5-3-2- 1-1- احتیاط واجب… 53

1-5-3-2- 1-2- احتیاط مستحب… 53

1-5-3-2- 2- احتیاط شرعی و عقلی… 54

1-5-3-2- 2-1- اصل احتیاط شرعی… 54

1-5-3-2- 2-2- اصل احتیاط عقلى… 54

1-5-4-سوءظن و شناخت آن.. 55

1-5-4-1- ویژگی های شخصیتی فرد مبتلا به سوء ظن ( بیماری پارانوئید) 55

1-5 -4-2- سوءظن از نظر قرآن وروایات… 56

1-5-4-3- عوامل ایجاد کننده ومنشأ سوءظن.. 58

1-5-4-3-1- فشار روانی و تغییرات مهم زندگی… 60

1-5-4-3-2- هیجانات منفی… 60

1-5-4-3-3- رخدادها و احساسات درونی افراد و عوامل خارجی و محیطی 60

1-5-4-3-4- نوع و شیوه ی تعبیر و تفسیر افراد از وقایع درونی و بیرونی 60

1-5-4-3-5- شیوه ی تفکّر و نتیجه گیری و قضاوت از رخدادهای درونی و بیرونی 61

1-5-4-4 – تفاوت سوءظن با خطورات ذهنی (وسواس فکری) 61

فصل دوم: آسیب شناسی وسواس… 63

مقدمه. 64

2-1- علل و ریشه های بروز وسواس…. 65

2-1-1- عوامل زیست شناسانه بروز وسواس…. 66

2-1-1-1- نقش وراثت در ایجاد وسواس…. 67

2-1-1-2- عوامل جسمی اثر گذار در ایجاد وسواس…. 68

2-1-1-2-1– کارکرد نابهنجار مغز واثر آن در بروز وسواس…. 69

2-1-1-2-1- 1- ناهنجاری در کارکردهای مغز. 70

2-1-1-2-1- 2- ناهنجاری های نوروشیمیایی ِ مغز. 70

2-1-1-2-2- ضعف قوای جسمانی… 73

2-1-1-2-3- گلودرد استرپتوکوکی… 73

2-1-2 – ریشه ها و علل شخصی بروز وسواس…. 74

2-1-2– 1- حبّ ذات… 74

2-1-2 – 2- فراموشی خدا 74

2-1-2-3- فعالیت ها و نشخوارهای ذهنی… 74

2-1-2 -4- ترس وکمروئی واحساس ناامنی… 75

2-1-2– 5- ضعف روحی… 75

2-1-2 –6- تحوّلات زمان بلوغ و وجود خلاء های عاطفی گوناگون.. 76

2-1-2-7- نوع شخصیت فرد و خطاهای شناختی موجود. 77

2-1-2-7-1 – فیلتر ذهنی… 79

2-1-2-7-2- خرافات و رفتارهای وارسی تکراری.. 79

2-1-2-7-3- استنباط اشتباه از کنترل.. 79

2-1-2-7-4- شخص سازی.. 79

2-1-2-7-5- ذهن خوانی… 79

2-1-2-7-6- برداشت اشتباه از تغییر. 80

2-1-2-7-7- سرزنش کردن.. 80

2-1-2-7-8- تعمیم مبالغه آمیز. 80

2-1-2-7-9- تفکر قطبی یا تفکّر سیاه و سفید. 80

2-1-2-8 – کمال گرایی… 80

2-1-3- عوامل روان شناسانه ایجاد وسواس…. 82

2-1-3- 1- رویکرد رفتاری نسبت به ریشه های وسواس…. 83

2-1-3- 2-رویکرد تحلیلی و روان کاو ی نسبت به ریشه های وسواس…. 83

2-1-3- 2-1 – اضطراب… 85

2-1-3- 2-2– ترس…. 89

2-1-3- 2-3 – تضادهای روحی یا تعارضات درونی… 91

2-1-3-3- رویکرد شناختی رفتاری نسبت به ریشه های وسواس…. 93

2-1-3-3-1- انواع تفکرات غیرمنطقی… 95

2-2-3-4 – عوامل هیجانی یا خُلقی موثر در بروز وسواس…. 97

2-1-4- عوامل محیطی تاثیرگذار در شکل گیری وسواس…. 98

2-1-4- 1- خانواده و تأثیرگذاری آن در بروز وسواس…. 98

2-1-4- 1-1- وراثت… 99

2-1-4- 1-2- تربیت و شیوه ی آن، روش های تربیتی نامطلوب… 99

2-1-4- 1-3- حوادث دوره ی کودکى… 100

2-1-4- 1-4 – احساس ناامنی و تاکتیک مهرطلبی… 100

2-1-4- 1-5- تحقیر و سرزنش کردن.. 101

2-1-4-2- آموزش ها و یادگیری ها ی رفتاری.. 102

2-1-4-3-تأثیر نحوه ی بیان احکام فقهی در ایجاد وسواس…. 103

2-1-5- ریشه ها و علل پیدایش وسواس از منظر فقه و آموزه های دینی 110

2-1-5-1- علل بروز وسواس از دیدگاه قرآن.. 110

2-1-5-1- 1- شیطان.. 111

2-1-5-1- 2- نفس…. 113

2-1-5-1- 3- مردم.. 113

2-1-5-1- 4- لجاجت… 113

2-1-5-2- علل بروز وسواس از منظر اهل بیت عصمت و طهارت (ع) 114

2-2- نتایج تحقیق میدانی درباره ی «میزان تأثیر عامل ترس از عدم مقبولیت تکلیف، برایجاد وسواس». 117

2-2-1- روش پژوهش…. 117

2-2-2- جامعه ی آماری.. 117

2-2-3- روش اجرای پژوهش…. 117

2-2-4- روش تجزیه وتحلیل داده ها 118

2-2-5- توصیف وتحلیل داده ها با توجه به سوالات پرسش نامه. 118

2-3- آثار ونتایج وسواس…. 125

2-3- 1- زیان های جسمی وسواس…. 125

2-3- 2- زیان های روحی و روانی وسواس…. 126

2-3- 3- زیان های اجتماعی وسواس…. 127

2-3- 4- زیان های خانوادگی وسواس…. 128

2-3- 5- بدعت گزاری های ناشی از وسواس…. 129

2-3- 6- بدگمان کردن دیگران نسبت به دین.. 129

2-3- 7- اسراف و تبذیر به واسطه ی وسواس…. 130

2-3- 8- محرومیت ازفضیلت ها به سبب وسواس…. 131

2-3- 9- بطلان عمل وسواسی.. 132

2-3- 10- زیانهای اقتصادی وسواس…. 132

فصل سوم: پیشگیری و درمان اختلال وسواس ازمنظر روان شناسی و فقه اسلامی 133

مقدمه. 134

3-1-پیشگیری از بروز وسواس…. 135

3-1-1-پیشگیری از بروز وسواس از منظرعلم روانشناسی.. 135

3-1-1-1- راهکارهای فردی پیشگیری از وسواس…. 136

3-1-1-2- راهکارهای پیشگیری وسواس در خانواده، مدرسه و جامعه 137

3-1-2- تدابیر فقه اسلامی وآموزه های دینی در پیشگیری از بروز وسواس 140

3-1-2-1- اصول و قواعد فقهی موثّر در پیشگیری از وسواس…. 140

3-1-2-1-1- اصالة الطهارت یا قاعده ی طهارت… 141

3-1-2-1-2- قاعده تجاوز وفراغ. 143

3-1-2-1-3- اصل استصحاب… 146

3-1-2-1-4- قاعده نفی عسر وحرج.. 147

3-1-2-1-5- اصل برائت… 151

3-1-2-1-6- قاعده عدم لزوم احتیاط در تمام موارد. 152

3-1-2-1-6-1- احتیاط های ناروا و ایجاد وسواس در افراد. 157

3-1-2-1-7- قاعده تسهیل.. 158

3-1-2-1-8- قاعده صحت… 161

3-1-2-1-9- قاعده ی اضطرار. 164

3-1-2-1-10- قاعده ی لاضرر. 168

3-1-2-1-11- اصل «لا شک لکثیر الشک». 170

3-1-2-1-12- قاعده بازار مسلمانان.. 173

3-1-2-1-13- اصل حلیت… 175

3-1-2-1-14- اصل اباحه. 176

3-1-2-1-15- قاعده یَد. 177

3-1-2-1-16-قاعده یقین.. 179

3-1-2-1-17-قاعده میسور. 180

3-1-3-آشنایی درست با فلسفه ی عبادات و مفاهیمی نظیر گناه، ثواب، طهارت و نجاست 181

3-1-3-1- تعریف عبادت… 181

3-1-3-1-1- فلسفه و مبنای عبادت… 182

3-1-3-1- 2- مقدمات عبادت… 185

3-1-3-2- شناختن مفهوم گناه و ثواب… 189

3-1 -3-2- 1- تعریف گناه. 190

3-1 -3-2- 2- شناختن مفهوم ثواب وعقاب… 191

3-1-3-3- شناختن مفهوم طهارت و نجاست… 192

3-1-3-3- 1- تعریف طهارت… 192

3-1-3-3- 2- تعریف نجاست… 193

3 -2- راه های درمان وسواس…. 195

3-2-1- درمان وسواس از نظر علم روان شناسی.. 195

3-2-1-1-رویکرد رفتار درمانی در درمان وسواس…. 195

3-2-1-2-رویکرد شناخت درمانی در درمان وسواس…. 197

3-2-1-3-رویکرد روان کاوی در درمان وسواس…. 199

3-2-1-4-رویکرد گروه درمانی به وسواس…. 200

3-2-1-5-رویکرد خانواده درمانی در وسواس…. 201

3-2-1-6-درمان پزشکی اختلال وسواس…. 202

3-2-1-6-1- دارو درمانی… 202

3-2-1-6-2- جراحی مغز. 203

3-2-1-6-3- درمان با الکتروشوک… 203

3-2-1-6-4- تحریک مغناطیسی از راه جمجمه TMS. 204

3-2-1-6-5- تحریک عمقی مغز. 204

3-2 -2- درمان وسواس در اسلام.. 204

3-2-2-1- درمان وسواس فکری در اسلام.. 204

3-2-2-2- درمان وسواس عملی در اسلام.. 210

3-2-2-2-1- درمان محیطی… 211

3-2-2-2-2- اخلاقی… 211

3-2-2-2-3- روان درمانی… 212

3-2-2-2-4-اصلاح محیط… 211

3-2-2-2-5- روان کاوی وروان درمانی… 212

3-2-2-2-6- درمان مذهبی… 213

3-2-2-2- 7-درمان پزشکی و طب سنتی… 218

3-2-2-2-8-درمان پیشنها شده در احکام و استفتائات وسواس…. 222

3-3-نتایج تحقیق.. 228

3-4- پیشنهادها 235

3-5-پیوست ها 237

3-5-1- پرسش نامه. 237

3-6-فهرست منابع.. 239

3-6-1- فهرست منابع فارسی.. 239

3-6-2- فهرست منابع عربی… 244

3-6-3- فهرست مقالات… Error! Bookmark not defined.243

3-6-4- فهرست منابع الکترونیکی و اینترنتی… 244

3-7-چکیده ی انگلیسی.. Error! Bookmark not defined.248



فهرست جداول

جدول 1-2. توزیع فراوانی موارد نگرانی و وسواس بر اساس جنسیت… 119

جدول 2-2. توزیع فراوانی موارد نگرانی و وسواس بر اساس سن.. 119

جدول 3-2. توزیع فراوانی موارد نگرانی و وسواس بر اساس میزان تحصیلات 120

جدول 4-2. توزیع فراوانی موارد نگرانی و وسواس بر اساس میزان تحصیلات یا مطالعات دینی 121

جدول 5-2. توزیع فراوانی موارد وسواس، تردید و نگرانی بر اساس جنسیت 122

جدول 6-2. توزیع فراوانی موارد وسواس، تردید و نگرانی بر اساس سن 122

جدول7-2. توزیع فراوانی وسواس، تردید و نگرانی بر اساس میزان تحصیلات 123

جدول 8-2. توزیع فراوانی موارد نگرانی و وسواس بر اساس میزان تحصیلات یا مطالعات دینی123

فهرست نمودارها

رسم توضیحی1 -2- رابطه ی اضطراب با ایجاد اعمال وسواسی.. 88

نمودار 1-3- تأثیر روش مواجهه و جلوگیری از پاسخ به اضطراب در یک دوره درمان199

پرداخت با کلیه کارتهای عضو شتاب امکان پذیر است.